قراردادهای تجاری چیست و انواع آن

به گزارش راه پایدار: جهت تقسیم‌بندی قراردادهای تجاری و بازرگانی، معیار و طریق خاص و مشخصی وجود ندارد و مذاکره‌کنندگان و تجار در این زمینه توافق ندارند و اتفاق نظری در این باب وجود ندارد. ما در این مطلب قصد داریم انواع قراردادهای تجاری را بیان کنیم.

انواع قراردادهای تجاری عبارتند از؛ قراردادهای فروش، خرید، تأمین مالی، پیمانکاری، خدمات، تدارکات، فرانشیز و برون سپاری که ذیلاً بیان خواهند شد.

قراردادهای فروش از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین قراردادهای تجاری هستند و در این نوع قرارداد یک طرف، کالا یا هر دارایی خود را در ازاء دریافت پول یا کالایی دیگر و با رعایت مجموعه‌ای از شرایط متشکل از زمان پرداخت تا نحوه‌ پرداخت و طریق تقسیم ریسک‌ و موارد دیگر به طرف دوم واگذار می‌کند.

عقد بیع؛ عقدی است که به موجب آن شخصی، مالی را درمقابل مال دیگر به شخص دیگری واگذار کند طوری که مالک مال مالکیت کالای خود را در برابر پول یا مالی که دریافت می‌کند به طرف مقابل منتقل کند و طرف نیز در مقابل دریافت کالا، پول یا مال خود را به فروشنده بدهد.

قرارداد تأمین مالی یا فاینانس

قراردادهای فاینانس یا تأمین مالی نیز از انواع قراردادهای تجاری مهم هستند که متداول ترین روش تأمین مالی جهت اجرای طرح‌ها و پروژه‌هاست و امکان استفاده از منابع داخلی و یا دریافت و استفاده از وام ارزی را به طرف می دهد. امکان تأمین مالی از طریق سرمایه گذاران داخلی نیز ممکن است. این تامین مالی در اموری مانند پروژه‌های توسعه کسب و کار، استارت‌آپ‌ها، کسب و کار زیرمجموعه‌ی یک هلدینگ توسط یکی دیگر از زیرمجموعه‌های هلدینگ، اجرای یک قرارداد و تأمین مالی به شرط خرید بخشی از محصول صورت می گیرد.

بنابراین یکی از طرق تأمین هزینه ‌های اجرایی و انجام پروژه ‌های عمرانی و زیربنایی ، تأمین مالی از طریق سرمایه خارجی است.

قرارداد خدمات

قرارداد خدمات نیز یکی از انواع پرکاربرد قراردادهای تجاری است. در این نوع قرارداد کالایی مورد مبادله قرار نمی گیرد و مبادله کالا صورت نمی گیرد و موضوع اصلی قرارداد، ارائه خدمات توسط یکی از طرفین است.

قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری یعنی، اجرای یک پروژه از سوی کارفرما به پیمانکار واگذار می‌شود. بنابراین موضوع پیمانکاری واگذاری اجرای یک پروژه است. پیمانکاری مجموعه‌ای از خدمات پیمانی و اجرایی است که در راستای کلیه عملیات مربوط به پروژه‌های راه و ساختمان مانند خاکبرداری، زیرسازی، جدول‌گذاری، خاکریزی، آسفالت، عایق‌کاری، شرکت در مناقصات و مزایدات دولتی و خصوصی انجام می‌شود. شرکت‌های پیمانکاری ساختمان در هر زمینه‌ای از عمرانی و ساختمانی فعالیت دارند.

قرارداد تدارکات

قراردادهای تدارکات مشابه قرارداد خرید هستند منتها ماهیت تامین کننده و تعهدات او تفاوت دارد. به طور مثال تامین کننده الزاماً فروشنده نیست بلکه ملزومات اولیه را از مجموعه دیگر تهیه و کارمزد دریافت می نماید.

 قرارداد ساخت، بهره‌برداری، واگذاری

در قراردادهای ساخت، بهره‌برداری، واگذاری کارفرما پروژه‌ای را به طرف دوم واگذار و به‌ جای پرداخت پول، به او اجازه می‌دهد که پس از راه‌اندازی پروژه، مدتی از آن بهره‌برداری و از منافع مالی آن بهره‌ ببرد. پس از گذشت این مدت مشخص، پروژه به کارفرما تحویل داده می‌شود. این قرارداد از طرفی به قرارداد پیمانکاری مشابه است و از طرفی به قرارداد تامین مالی.

قرارداد فرانشیز

مطابق ماده ۲ قانون نمونه موسسه بین‌‌المللی یکنواخت کردن حقوق خصوصی؛ حقوق اعطا شده توسط فرانشیزدهنده که فرانشیزگیرنده را مجاز و ملزم می‌‌کند در ازای عوض مالی مستقیم یا غیرمستقیم، متعهد به تجارت فروش کالا یا ارائه خدمات از طرف خود، تحت یک سیستم طراحی‌شده توسط فرانشیزدهنده باشد که شامل دانش تجربی و مساعدت است و تا حدود زیادی شیوه‌ای را که در آن تجارت فرانشیز باید مورد بهره‌برداری قرار گیرد تعیین می‌‌کند و شامل کنترل عمده و مستمر بهره‌برداری از سوی فرانشیزدهنده بوده و عمدتا مرتبط با یک علامت تجاری، علامت خدماتی، نام تجاری یا آرم طراحی‌شده توسط فرانشیزدهنده است.

سازمان جهانی مالکیت معنوی نیز در تعریف فرانشیز می نویسد؛ قراردادی است که به وسیله آن، فرانشیزدهنده که روشی ویژه برای پرداختن به تجارتی خاص را گسترش داده است، به فرد دیگری یعنی فرانشیزگیرنده اجازه می‌دهد که از این روش مطابق با دستورات وی و البته در مقابل پرداخت مابه‌ازا استفاده کند.

بنابراین قرارداد فرانشیز عبارتست از توافقی که طبق آن، فرانشیزدهنده اجازه بهره‌برداری از مجموعه مالکیت‌های فکری را با محوریت علامت تجاری خود، به همراه یک نظام تجاری خاص و راهبردهای فنی و تجاری، با هدف تولید و توزیع محصولات یا ارایه خدمات، تحت نظارت و کنترل خود و معمولاً در مقابل دریافت عوض، به فرانشیزگیرنده می‌دهد.

قراردادهای ‌برونسپاری

در قرارداد برون سپاری یک فرایند به طرف قرارداد واگذار می شود و این فرایند پیوسته و دائمی است. برون سپاری، قراردادی است که میان دو طرف منعقد می‌شود تا بخشی از وظیفه، عملیات، کار یا فرآیندی که قرار بوده به وسیله کارمندان شرکت انجام شود، در مدت زمان مشخصی توسط آن شرکت انجام شود. این فرآیندهای برون سپاری توسط گروه دیگری انجام می شود می‌توانند درون شرکت یا بیرون از آن انجام شوند.

قرارداد ‌لیسانس

قرارداد لیسانس به عنوان قراردادهای اعطای مجوز و یا قرارداد حق استفاده از مالکیت فکری و یا قراردادهای پروانه بهره‌برداری شناخته می شوند. این قرارداد قدری پیچیدگی نسبت به قراردادهای دیگر دارد. قرارداد لیسانس قراردادی است که در آن، یکی از طرفین، حق بهره برداری، استفاده و انتفاع از تمام یا قسمتی از دارایی‌های نامشهود خود را برای مدت معین و در یک محدوده‌ جغرافیایی یا بازار مشخص، به طرف دیگر واگذار می نماید. سازمان یونیدو ، قرارداد لیسانس را یکی از انواع قراردادهای انتقال فناوری معرفی نموده است.

قرارداد ‌نمایندگی

نمایندگی رابطه ای است بین دو طرف که بر مبنای آن یک نفر که نماینده نامیده می‌شود، می‌تواند به جای طرف دیگر یعنی اصیل، عمل نماید؛ به نحوی که این توانایی را داشته باشد تا بر موقعیت حقوقی اصیل در خصوص دیگران اثر گذارد. به طور مثال در حوزه‌های مشخص با اشخاص ثالث مذاکره کند یا از جانب اصیل قرارداد را با وی منعقد نماید.

نماینده متعهد کسی است که حسب درخواست و دستور اصیل عمل نماید و در کنترل وی باشد. او مالک اموال اصیل نیست؛ اگرچه ممکن است در این زمینه قدرت و اختیاری داشته باشد. نمایندگی تجاری نیز رابطه ای قراردادی است که طبق آن نماینده تجاری مستقلاً متصدی مذاکره و انعقاد معاملات تجاری و غیره را به نام و به حساب اصیل در مقابل دریافت اجرت یا کمیسیون گردد.