ساختمان و عملکرد معده به همراه عکس
به گزارش راه پایدار:
کس معده انسان غذایی که می خورید و می بلعید چقدر طول می کشد تا هضم شود و روند هضم شدن غذا چگونه است و کدام بخش های بدن در هضم کردن غذا سهیم هستند؟
اگر مسیر غذا بسته شود چه اتفاقی می افتد؟
اگر غذا داغ باشد، سرد باشد، ترش یا شور باشد چه اتفاقی می افتد؟
آیا تا به حال تصور کرده‌اید، اسید معده چرا خود معده را سوراخ نمی‌کند؟
این سوالات و بسیاری سوال دیگر، با دانستن ساختمان و عملکرد معده به راحتی قابل پاسخ می باشد.
معده چیست؟
معده، کیسه‌ای کشش‌پذیر است که به انتهای مری متصل شده و شکل حرف J انگلیسی است. معده مثل مخلوط‌کن، همه لقمه‌های کوچک غذا را که از مری وارد معده شده به هم می‌زند و به صورت پودر درمی‌آورد.
این کارها با کمک ماهیچه‌های قوی دیواره معده و اسید معده که از دیواره ترشح می‌شود صورت می‌گیرد.
پس از جویده شدن غذا، زبان بالا می‌رود و به کام می‌چسبد و پس از آنکه گیرنده‌های مکانیکی گلو تحریک شدند، زبان کوچک نیز بالا می‌رود و راه بینی را می‌بندد.
سپس اپی‌گلوت، راه نای را بسته و باعث می‌شود غذا وارد مری شود و توسط حرکات دودی ماهیچه‌های حلقوی مری به دهانه معده برسد.
شرح وظایف معده
معده اندامی برای تجمع و هضم اولیه مواد غذایی است. مواد غذایی در معده ۳ تا ۴ ساعت توقف کرده و با ترشحات معده که پس از خوردن غذا به یک لیتر می‌رسد، مخلوط شده و کیموس را تشکیل می‌دهند.
ضمن تشکیل کیموس معدی، دریچه معده به مری مانع از برگشت محتویات معده به مری می‌شود. پس از آماده شدن کیموس معدی، تحت تاثیر حالت اسیدی آن، دریچه پیلور باز شده و موجب تخلیه محتویات معده به دوازدهه می‌شود.
از دیگر وظایف معده ترشح آنزیم‌های گوارشی، اسید معده و فاکتور ضد کم خونی است.
سلول‌های معده و انواع و اقسام آن
حداقل ۵ نوع سلول در غده‌های معده به چشم می‌‌خورد؛ که به شرح زیر هستند:
-
سلول‌های مخاطی گردن معده
سلول‌هایی هستند که ترشحات حاصل از این سلول‌ها اسیدی است و از ترشحات سلول‌های سطحی که خنثی است، متفاوت است.
-
سلول‌های بنیادی یا تمایز نیافته
این سلول‌ها به عنوان سلول‌های بنیادی در اثر تکثیر و تمایز همه سلول‌های پوششی معده شامل سلول‌های مخاطی، جداری، سلول‌های غددی درون‌ریز روده‌ای و اصلی را جایگزین می‌کنند.
فعالیت این سلول‌ها در آسیب‌های وارده به سلول‌های پوششی افزایش یافته و به التیام سریع زخم کمک می‌کند. در شرایط عادی سلول‌های پوششی معده هر ۳، ۴ روز تجدید می‌گردند.
-
سلول‌های اصلی
این سلول‌ها، آنزیم‌های پپسین (برای تجزیه پروتئین‌ها)، لیپاز (برای تجزیه چربی‌ها) و رنین (برای انعقاد شیر) را تولید و ترشح می‌کنند.
-
سلول‌های کناری یا مرزنشین
سلول‌های کناری مسوول ترشح اسید معده هستند. میزان ترشح اسید معده توسط اعصاب کولینرژیک، هورمون گاسترین و هیستامین تحریک می‌شود.
در صورت عدم ترشح این فاکتور، جذب ویتامین B12 مختل شده و تولید هموگلوبین صورت نمی‌گیرد و یک نوع کم خونی به وجود می‌آید.
-
سلول‌های انترو اندوکرین
ترشحات این سلول‌ها از سطح پایه‌ای به رگ‌های خونی منتقل می‌شود. این سلول‌ها در فوندوس معده، سروتونین را برای تحریک عضلات جدار معده و روده و در پیلور، گاسترین را برای تحریک ترشح سلول‌های کناری برای تولید اسید، ترشح می‌کنند.
دیواره معده
مشخصات بافت شناسی لایه‌های چهارگانه دیواره معده به شرح زیر است:
-
طبقه مخاطی
سلول‌های پوششی مخاط معده از نوع منشوری ساده است که با فرو رفتن در عمق آستر، چاله‌های معدی را به وجود می‌آورند. ترشحات غدد معده به عمق این چاله‌ها تخلیه شده و سپس به سطح معده می‌رسد.
سلول‌های پوششی مخاط، نوعی لایه خنثی ترشح می‌کند. لایه ترشح شده به وسیله سلول‌های پوششی، لایه ضخیمی را در سطح سلول‌ها تشکیل داده و آنها را از اثرات اسید معده محافظت می‌کند.
-
آستر مخاط
بافت همبند شلی است که حاوی الیاف کلاژن و شبکه‌ای، سلول‌های لنفاوی و رشته‌های عضلانی صاف منشعب از عضلات مخاطی است.
غدد لوله‌ای ساده یا منشعب معدی نیز در آستر قرار دارند. عضلات مخاطی، عمقی‌ترین لایه مخاط هستند که از عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات صاف طولی در خارج تشکیل شده‌اند.
-
طبقه زیرمخاط
در معده، بافت همبند شامل رشته‌های ارتجاعی است شبیه لایه زیر مخاط سایر نواحی لوله گوارش که با پیشروی در زیر طبقه مخاطی باعث پیدایش چین‌های طولی می‌شود.
-
طبقه عضلانی معده
طبقه عضلانی معده متفاوت از سایر قسمت‌های لوله گوارش بوده و از سه لایه عضلانی به صورت مایل با مورب در داخل، حلقوی در وسط و طولی در خارج تشکیل شده است.
عضلات حلقوی در ناحیه پیلور ضخیم شده و اسفنکتر یا دریچه پیلوری را به وجود می‌آورد. سطح خارجی معده توسط سروز یا به عبارت دیگر، لایه احشایی صفاق پوشیده شده است.
آناتومی معده
از لحاظ آناتومی‌در معده ۴ ناحیه قابل تشخیص است:
- کاردیا در محل اتصال به مری
- فوندوس یا طاق معده
- تنه معده
- پیلور یا باب‌المعده که در محل اتصال معده به دوازدهه یا همان اثنی عشر قرار دارد.
حجم معده
حجم معده در حدود ۱ تا ۵/۱ لیتر است که در برخی افراد تا ۴ لیتر هم افزایش می‌یابد. مخاط معده نیز دارای چین‌هایی طولی است که صاف شدن این چین‌ها به انبساط معده کمک می‌کند.
ترشحات معده
مواد ترشح‌شده به درون معده عبارت‌اند از:
- موسین (که با تشکیل لایه‌ای قلیایی از دیواره معده در برابر شیره اسیدی معده محافظت می‌کند)
- اسید کلریدریک
- فاکتور داخلی معده (که باعث جذب ویتامین B12 می‌شود)
- چند آنزیم پروتئاز که به طور کلی پپسینوژن خوانده می‌شوند و باعث تجزیه پروتئین‌ها به اسید‌آمینه می‌شوند
- گاسترین که باعث تحریک سلول‌ها برای ترشح اسید می‌شود.
دو عکس از معده در تصاویر آندوسکوپی
تصویری از گذاشتن باند به‌صورت حلقه در ورودی معده برای کنترل مقدار غذای وارد شده به معده و در نهایت کنترل اضافه وزن و لاغری را در تصویر زیر می بینید.
۱۰ فرمان گوارشی
افرادی که دستگاه گوارش ضعیفی دارند از مشکلات متفاوتی رنج می‌برند؛ از سوزش معده گرفته تا حالت تهوع. معمولاً ضعیف شدن دستگاه گوارش از عادات بد غذایی سرچشمه می‌گیرد که باعث می‌شود غذا مدت زیادی در دستگاه گوارش باقی بماند.
در اینجا به ۱۰ عادت غذایی اشاره می‌کنیم که می‌تواند به تقویت جهاز هاضمه‌تان بینجامد:
- غذا را خوب بجوید.
- آرام غذا بخورید.
- هنگام غذا خوردن مطالعه نکنید و تلویزیون هم نگاه نکنید.
- ورزش کنید؛ چون به هضم غذا کمک می‌کند.
- از غذاهای حجیم پرهیز کنید.
- از خوردن غذاهایی که می‌دانید بدنتان تحملش را ندارد خودداری کنید.
- هنگام غذا خوردن، از مصرف نوشیدنی‌های مختلف خودداری کنید.
- سیگار نکشید.
- مصرف موادغذایی حاوی کافئین را کاهش دهید.
- مصرف نوشابه را قطع کنید و به جایش از دوغ و نوشیدنی‌های طبیعی استفاده کنید.
منبع: تک پزشک
